Coöperatieve Roomboterfabriek ,DE EENSGEZINDHEID’ Leenderstrijp
>>> pagina is nog in opbouw, de webbeheerder <<<<
Index Hoofdpagina
Stoomzuivelfabriek
,DE EENSGEZINDHEID’ Index Subrubrieken
oude documenten
Stoomzuivelfabriek ,
DE EENSGEZINDHEID’
Inleiding Statuten uit 1921
Het gebouw Jaarverslag 1933
Noodwoning Afrekeningen 1929 tot 1936
Maalderij DDe Eierbond 1929
Diepvriescel Jaarverslag 1935
Kermisterrein
Huidig gebruik
Botermijn Eindhoven
Boterbereiding en stoommachine
Bronvermelding
Inleiding
Zoals nu onze Agrarische natuurvereniging was het ook in vroeger tijden, economisch gezien, gunstig om als boeren samen te werken in een vereniging.
Een van deze samenwerkingsverbanden was de coöperatieve roomboterfabriek ‘De Eensgezindheid’.
De oprichting van de melkfabriek was een initiatief van de boeren uit Leenderstrijp, waarvan de boeren zowel leverancier als aandeelhouder waren.
De boeren brachten de melk met de kruiwagen, “gerijke” of bakfiets direct na het melken naar de fabriek.
Het afvalproduct, “zwiert”, wat overbleef na de bereiding van de boter, werd door de boeren gebruikt om oa. de varkens mee te voeren.
Koemelk werd in Nederland aanvankelijk vooral gebruikt voor boter- en kaasproductie en werd vrijwel niet gedronken.
Om boter en kaas te maken, werd de koemelk ontroomd. Wat er overbleef als bruikbaar restproduct noemde men “ondermelk” of wel karnemelk.
Deze karnemelk werd hier ‘Strieper Mullik” genoemd en werd tot ver in de omgeving geroemd om zijn goede smaak.
In de loop van de twintigste eeuw veranderde deze situatie volkomen.
Melk, dat wil zeggen de tot consumptiemelk verwerkte rauwe melk, groeide uit tot een veel gedronken product.
Dat het onderling niet altijd ‘boterde’ in de vereniging met de naam ‘Eensgezindheid’ laat zich raden,
omdat het inkomen van de boeren voor een groot deel rechtstreeks gekoppeld was aan het reilen en zeilen van de vereniging!
De melkfabriek was, tussen 1898 en 1937, gevestigd in het pand Strijperstraat 49.
In 1937 werd de fabriek, na de nodige interne conflicten, weer opgeheven omdat het toch rendabeler bleek om samen te gaan werken met de boeren uit Heeze en Leende.
Vanaf die tijd ging de melk van Leenderstrijp naar de “Stoomzuivelfabriek Heeze-Leende”, waar men een betere prijs voor de melk kon krijgen.
Deze melkfabriek was gelegen aan de Leenderweg in Heeze, vlakbij het voormalige treinstation.
De personeelsbezetting bestond uit 1 directeur en 2 vaste medewerkers.
In de stoomzuivelfabriek werd de melk van de koeien verwerkt tot roomboter. De boter werd waarschijnlijk gefabriceerd met een melkontromingsmachine van het merk Melotte en geleverd aan de botermijn van Eindhoven.
Volgens andere bronnen werd de boter geleverd aan margarinefabriekje Bluijsen in Asten.
Het gebouw
Strijperstraat 49; coöperatieve stoomzuivelfabriek ,DE EENSGEZINDHEID’
Foto uit 1933 van de: CÖÖP stoomzuivelfabriek ,EENSGEZINDHEID’, uit Leenderstrijp
Het in 1975 afgebroken gebouw met de grote fabrieksschoorsteen, die nodig was voor de stoommachine,
toen een bekend boegbeeld van Leenderstrijp. Bovenop de schoorsteen stond, in de latere jaren van zijn bestaan,
het symbool van de N.C.B. (waarschijnlijk van gietijzer).
Rechts vooraan het gebouw “het postkantoor van de PTT”, de rode brievenbus van Leenderstrijp.
Het “grote huis” ook wel “Schoorhorst” genoemd is altijd een belangrijk en groot gebouw geweest.
Samen met het “huysken in de Hulsbosch” en andere gronden (o.a. het ook nu nog als zodanig bekende Pompeneeuwsel) was deze in de Middeleeuwen in het bezit van de familie Pompen, van wie de oudste, bekende vertegenwoordiger was Willem Pomp, geboren omstreeks I350. Een gedeelte van zijn bezittingen, waaronder het huis, werd in het begin van de 17e eeuw geërfd door Willem Jan Bluyssen (een verre voorvader van monseigneur Bluyssen, voormalig bisschop van ‘s-Hertogenbosch),
De Bluyssens zijn lange tijd een belangrijke teutenfamilie in Strijp geweest. Het “groothuis” kwam later in het bezit van valkenier Jan Jac Bijnen die gehuwd was met Agnes Bluyssen, een achterkleindochter van Jan Willem.
Een dochter van Jan Jac Bijnen trouwde met Johan Vermeulen, eveneens valkenier, waarna het huis enige generaties eigendom bleef van de Vermeulens.
Uit het bovenstaande blijkt wel dat Strijp, in de tijd dat Brabant gebukt ging onder de lasten van Generaliteitsland een grote welvaart moet hebben gekend, met zoveel rijke inwoners op een zo’n kleine gemeenschap.
In I 788 werd het ‘groothuis” verkocht aan Peeter van Dijk (gehuwd met de valkeniersdochter Helena Catharina Royaerts) als een “schoone hegte en spatieuse huyzinge bestaande in woonhuys voorzien van verscheide beneeden vertrekken, twee kelders, twee bovenkamers, ruymen zolderinge en verdere comoditeiten … ”
Na de dood van Peeter van Dijk woonde diens zoon Hyacinthes er en later meester Gijsbers die het huis gebruikte als boerderij en als hulpschool voor Strijp.
(In de tweede wereldoorlog werd het gebouw (en ook de zolder boven de winkel) nogmaals als hulpschool gebruikt.
De Duitsers, en na de bevrijding de Engelsen, hadden het schoolgebouw geconfisqueerd)
Vanaf 1898 kwam er de “ontromingsfabriek” in.
Na de ‘melkperiode’ (1937) werden er diverse ondernemingen gevestigd in de voormalige Stoomzuivelfabriek; o.a een (graan)maalderij, de eierbond, de boerenbond, diepvries en een fabriekje dat mestkorrels en kunststof weipalen produceerde.
In de oorlogsjaren werd een gedeelte gebruikt als noodwoning.
Na de afbraak van het gebouw, in 1975, werd er een nieuw woonhuis gebouwd.
Noodwoning
Tussen 1943 en ongeveer 1947 werd een gedeelte gebruikt als noodwoning.
Hier woonde toen Marinus en Cato vd Aa met hun kinderen en een vrijgezelle broer van Cato, Anton Huijbers.
Hun boerderij, gelegen achter Klooster 10, was eind juli 1943 totaal afgebrand.
Door de oorlogsjaren was er geen bouwmateriaal te krijgen om een nieuwe boerderij te bouwen en vanuit de Gemeente was niets anders beschikbaar dan een gedeelte van de oude boterfabriek dat inderhaast een beetje bewoonbaar werd gemaakt.
Het deed eerder dienst als gemeentekantoor en vergaderruimte van de afdeling Strijp voor de burgemeester van Leende.
De vergaderruimte was een verhoogde kamer, met daaronder een grote kelder die ze gebruikten als schuilkelder en slaapkamer.
Verder was er nog een keuken, een kleine slaapkamer, een wc, en een berghok aan de achterkant.
Het andere gedeelte was toen al in bedrijf als maalinrichting, met in vaste dienst “Piet de mulder'”.
In september 1944 verhuisde de familie vd Aa naar Strijperstraat 43, waar ze een boerderij gekocht hadden.
Anton Huijbers melde zich vrijwillig aan voor het leger en werd ingelijfd bij de Brigade Blauwe Jagers te Eindhoven.
De noodwoning kwam toen dus weer leeg te staan. Maar in 1945 kwam Anton terug, trouwde met Betje van Zon,
en ging nog 2 jaar in de boterfabriek wonen. Zij verhuisden in 1947 naar een boerderij in het Klooster.
Maalderij
In de maalderij gerund door Piet Kerkhofs van de Kuulkant (‘Piet de Mulder”) werd tarwe, rogge en haver gemalen.
-Tarwe werd gebruikt voor het bakken van het brood, hiervan werd meestal maar een halve hectare ingezaaid.
-Rogge en haver o.a. voor het maken van brievoer voor de varkens in de sopketel.
Een grote ketel met water werd aan de kook gebracht met mutserd hout (dunne takken sprokkelhout).
Het gekookte water werd gemengd met aardappelen en of roggemeel en gaar gekookt.
De boeren bewaarden toen alle gedorste granen los op zolder. Zodra ze meel nodig hadden (meestal voor eigen gebruik) brachten ze dit in zakken naar de maalderij, en plaatsten de zakken met een naamkaartje onder het afdak.
De volgende dag plaatste Piet de zakken met gemalen meel weer terug onder de veranda.
Diepvriescel
In de vijftig tot eind zestiger jaren,van de vorige eeuw, was in het linkergedeelte van het gebouw een grote diepvriescel gevestigd, waarin de Strijpenaren een diepvriesvak konden huren. De ruimte was betegeld met gele tegeltjes en de diepvries was uitgevoerd met een carrouselsysteem.
Iedere huurder had een sleutel van de toegangsdeur. Om toegang te krijgen tot je eigen diepvriescel moest er op een elektronisch toetsenbord een unieke code ingetikt worden, waarna de carrousel in werking kwam.
(Je kunt dus wel zeggen dat Leenderstrijp zijn tijd ver vooruit was: Het pincode systeem is hier ontstaan!).
Volgens de overlevering had de pastoor, 2 cellen in gebruik in plaats van 1, om zijn gekregen karbonades in te stoppen.
Als je geluk had kwam het apparaat op gang, en draaide de juiste cel voor het toegangsluik.
Het kwam namelijk nog al eens voor dat het apparaat dienst weigerde, zodat Staals, ‘ dun Elektriker’ erbij gehaald moest worden.
De diepvriescellen waren uitgevoerd in een “taartpuntvorm” ongeveer: 50/50 bij 100cm diep, waarbij de cel naar achteren spits toeliep.
De linkerdeur gaf toegang tot de diepvriesruimte. Rechts van dit gebouw stond, en staat nog, het winkeltje Coöp Sint Jan.
De fietsrekken, met reclame van het biermerk De Drie Hoefijzers” uit Breda dat in 1968 gefuseerd is met “Oranjeboom” bier,
hoorden bij deze winkel: voor een foto van de winkel: klik hier
Kermisterrein
In het midden van de vorige eeuw stond voor het gebouw de jaarlijkse kermis opgesteld me o.a. de schiettent, draaimolen, gokkast en de zweefmolen.
Het was een sport voor de jeugd om in de zweef, het afdak van het gebouw te raken. (dat overigens nooit lukte)
Nu is de kermis, jaarlijks op de zondag voor Sint Jan, verplaatst naar het driehoekig grasveldje vlakbij dit gebouw.
De Stichting behoud Strijp kermis is al enkele jaren met succes bezig om de kermis voor Leenderstrijp te behouden o.a.
met nostalgische kermisattracties.
Dit jaar, 2007, stonden er weer een ouderwetse zweefmolen, draaimolen en schommels.
Het gebouw en Leenderstrijp kregen in de jaren 70 van de vorige eeuw nog landelijke bekendheid door de hier gemaakte opnames
voor de film Help de Dokter verzuipt , oa. met Piet Bambergen, Leen Jongewaard, Martine Bijl, Willek v Ammelrooy Jules Croiset
Ward de Ravet, Frans Mulder en vele kinderen van Leenderstrijp.
Het huis kent een zeer rijk verleden, en komt in verschillende akten enz van vroeger voor als “Het groote huys”
De voormalige valkenierswoning diende ook nog enkele jaren als hulpschool.
Dit was voor de oprichting van de melkfabriek.
Huidig gebruik
Anno 2007: Tegenwoordig is het gebouw na een grondige verbouwing in gebruik als woonhuis,
maar de contouren zijn nog steeds herkenbaar!
Botermijn Eindhoven
De boeren van Leenderstrijp brachten de boter, met paard en kar, naar de botermijn in Eindhoven.
Deze was gevestigd, onder het het toenmalige hoofdkantoor van de Coöperatieve Centrale Boerenleenbank,
aan de ‘stationszijde’ van de Dommelstraat dat op de eerste verdieping zijn centjes telde.
Volgens andere bronnen werd de boter (ook) geleverd aan margarinefabriekje Bluijsen in Asten.
Bereiden van boter en stoommachine
De afroommachine. Afgeroomde melk is de melk die overblijft als de room er uit is gehaald
Melotte botermachine
Karnmachine (waarin men de room klopt om er de boter uit te halen) op de achtergrond.
Karnemelk is de melk, die overblijft als men er de boter uitgehaald heeft.
Bronvermelding
Bewerkt, aangepast en aangevuld door de webbeheerder:
- Jaarverslag uit 1933: familie Schoone, Paaldijk Leende
- boek “Leende Geschiedenis van een dorp met een ondernemende bevolking” . 1997 Jean Coenen.
- boek “Gildeboek Sint Jansgilde uit Leenderstrijp door Max Farjon.
- “boek ‘Lind in beeld’; Oude foto’s ui t het archief van verzamelaar en fotograaf Wim Pompen. Uitgave november 2007 isbn/ean: 978-90-9023398-8
- “boek ‘Bijna een eeuw Marinus van der Aa 1901-1996”, door Mart vd Aa, uitgegeven in 2003
- boek “de sgonste parel van brabant” 1997, auteur o.a. Wim Westmijze
Eindhoven in beeld
Wikipedia
historieroermond.nl/industrie/hillen/boterfabriek-hillen
users.pandora.be/vswg/html/oude_gebruiken.html