Er uitgelicht: Wilde Gagel
Benaming en omschrijving:
Nederlands: Wilde Gagel
Latijn: Myrica gale
Engels: Bog myrtle (sweet gale)
Van nature
Gagel is een beschermde inheemse vrij klein blijvende struik,
die in Nederland in het wild wordt aangetroffen op vochtige,
min of meer moerassige heide- en veengronden.
Moerassige heide- en veengronden
Groeiwijze:
Gagel groeit met lange ondergrondse uitlopers. Aan de wortels zitten knolletjes in wisselende grootte.
De knolletjes bevatten een zwam/schimmel (mycelium) en dient om stikstof in op te slaan.
Stikstof wordt niet via het blad uit de lucht opgenomen, maar uit de grond.
Daarmee kan gagel moeilijke tijden overbruggen.
Gagel ruikt heerlijk en is mooi oranjebruin gekleurd. Typische kenmerken zijn de gele, aromatische geurende harspuntjes op de twijgen en langwerpige aan de top enigszins getande bladeren. Gagelstruiken bloeien in katjes in april / mei vóór het uitkomen van de bladeren.
Een struik heeft meestal óf mannelijke óf vrouwelijke bloemen. Soms komen beide op dezelfde struik voor.
De vruchten bestaan uit gevleugelde nootjes die met harsachtige wratjes zijn bezet.
Gebruik:
Vroeger werden de plantendelen van gagel voor verschillende doeleinden dienstbaar gemaakt.
- De struik werd door zijn medicinale werking o.a. gebruikt bij kiespijn.
- De bladeren (vanwege de bitterstof) werden gebruikt in “gruit”; Gruit was een kruidenmengsel dat voor het grootste gedeelte uit gagel bestond en gebruikt werd voor het brouwen van bier. Later werd de gagel vervangen door hop.
- Tot bosjes gebundelde gageltwijgen vormden een afweermiddel tegen motten in kleerkasten.
- De looizuurhoudende bast werd gebruikt bij het leerlooien.
Leerlooien is een werkwijze om de huid van dieren geschikt te maken voor o.a. kleding en schoeisel. - De gagel had vroeger ook een nuttige functie als verfstof.
Rode lijst:
De beschermde gagel staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als algemeen voorkomend, maar sterk afgenomen.
Bronvermelding o.a.:
– “Landelijk Nederland”; encyclopedie van natuur en landleven
– http://nl.wikipedia.org/
– http://www.neerlandstuin.nl/
– http://www.velpeleven.be/
– http://www.soortenregister.nl/
– http://seeds.eldoc.ub.rug.nl/
– http://leesmaar.nl/cruijdeboeck/